Tłumaczenie instrukcji obsługi maszyn i urządzeń na języki krajów członkowskich Unii Europejskiej jest obowiązkowym elementem dopuszczenia produktu do obrotu. Wymóg ten wynika bezpośrednio z przepisów unijnych, a przede wszystkim z tzw. dyrektywy maszynowej (2006/42/WE), która została wprowadzona w celu zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania maszyn na terenie całej Wspólnoty. W niniejszym artykule omówimy szczegółowo, jakie wymagania stawia ta dyrektywa w zakresie tłumaczeń, jak powinna wyglądać prawidłowo przygotowana instrukcja oraz jakie konsekwencje mogą grozić producentowi lub importerowi w przypadku ich niespełnienia.
Świetnie – poniżej znajduje się pierwsza część artykułu pt. „Tłumaczenie instrukcji obsługi zgodnie z normami UE i dyrektywą maszynową – wymagania, standardy, praktyka”. Ze względu na limit długości wiadomości, podzielę całość na logiczne sekcje. Zaczynamy od wprowadzenia, kontekstu prawnego i definicji kluczowych pojęć:
Kontekst prawny – dyrektywa maszynowa i inne akty prawne
Dyrektywa 2006/42/WE (tzw. dyrektywa maszynowa)
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/42/WE z dnia 17 maja 2006 roku w sprawie maszyn jest podstawowym dokumentem regulującym projektowanie, wytwarzanie i wprowadzanie do obrotu maszyn na terenie Unii Europejskiej. Kluczowym aspektem tej dyrektywy, z punktu widzenia tłumaczeń, jest załącznik I – Wymagania zasadnicze w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa, który w punkcie 1.7.4 precyzuje obowiązki producentów w zakresie dokumentacji, w tym tłumaczeń.
Zgodnie z art. 1.7.4.1 (b) załącznika I dyrektywy:
„Każdej maszynie powinna towarzyszyć oryginalna instrukcja oraz tłumaczenie tej instrukcji na język lub języki urzędowe państwa członkowskiego, w którym maszyna jest użytkowana (…).”
Normy zharmonizowane – EN ISO 12100, EN ISO 20607
Dyrektywa maszynowa nie narzuca bezpośrednio szczegółowej formy instrukcji – tę rolę pełnią normy zharmonizowane. Do najważniejszych z nich należą:
- EN ISO 12100:2010 – Bezpieczeństwo maszyn – Ogólne zasady projektowania – Ocena ryzyka i redukcja ryzyka.
- EN ISO 20607:2019 – Bezpieczeństwo maszyn – Instrukcje obsługi – Ogólne zasady przygotowywania.
Normy te definiują nie tylko strukturę instrukcji, ale również charakterystykę języka technicznego, sposób przedstawiania informacji, układ graficzny oraz zasady logicznego porządkowania treści.
Inne akty prawne i krajowe przepisy
W Polsce podstawą wdrożenia przepisów dyrektywy 2006/42/WE jest Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn. Oprócz tego, tłumaczenia instrukcji mogą podlegać również przepisom dotyczącym ogólnego bezpieczeństwa produktów (np. ustawa o systemie oceny zgodności).
Czym jest instrukcja obsługi w świetle prawa i praktyki?
Definicja funkcjonalna
Instrukcja obsługi to dokument towarzyszący maszynie, który zawiera niezbędne informacje pozwalające na jej bezpieczne uruchomienie, użytkowanie, konserwację oraz likwidację. W świetle norm technicznych i dyrektyw UE, dokument ten nie jest dodatkiem, ale integralną częścią produktu.
Obowiązek tłumaczenia
Brak instrukcji w języku użytkownika końcowego stanowi naruszenie przepisów unijnych, może skutkować:
- zatrzymaniem maszyny przez organy celne lub kontrolne (np. UDT),
- odpowiedzialnością cywilną lub karną producenta/importera,
- utrudnieniami w dochodzeniu roszczeń gwarancyjnych.
Charakterystyka języka technicznego w tłumaczeniach instrukcji
Język instrukcji – cechy stylu
Instrukcja techniczna nie może zawierać:
- przypuszczeń,
- niejasnych sformułowań,
- ozdobników językowych.
Zamiast tego:
- używa się form trybu rozkazującego („Włącz urządzenie”, „Odłącz przewód zasilający”),
- zachowuje się prostą składnię i terminologię,
- preferuje się czasowniki czynne nad rzeczowniki odczasownikowe („przycisnąć” zamiast „przyciskanie”).
Terminologia
Tłumacz musi stosować terminologię branżową zgodną z dokumentacją techniczną, katalogami części oraz wymaganiami klienta.
Struktura poprawnej instrukcji obsługi zgodnej z wymaganiami UE
Zarówno dyrektywa 2006/42/WE, jak i norma EN ISO 20607 zalecają, by każda instrukcja obsługi była przejrzysta, uporządkowana i kompletna. Oznacza to konieczność stosowania jednolitej struktury, która odpowiada na potrzeby użytkownika końcowego oraz zapewnia zgodność prawną.
5.1. Zalecany układ instrukcji
- Strona tytułowa:
- nazwa producenta,
- oznaczenie maszyny i jej modelu,
- numer wersji instrukcji i data publikacji,
- informacja o oryginalnym języku i tłumaczeniach.
- Spis treści:
- ułatwiający nawigację po rozdziałach.
- Wprowadzenie:
- ogólna charakterystyka maszyny,
- zakres zastosowania,
- informacje o grupie docelowej (np. tylko dla przeszkolonego personelu).
- Bezpieczeństwo:
- ogólne i szczegółowe ostrzeżenia (znaki, piktogramy),
- wymagania BHP,
- strefy niebezpieczne.
- Opis techniczny:
- dane techniczne (napięcie, waga, wymiary),
- schematy,
- lista elementów i ich funkcje.
- Transport i magazynowanie:
- zasady pakowania, przechowywania i przenoszenia.
- Instalacja i podłączenie:
- miejsce instalacji,
- połączenia zasilania,
- warunki środowiskowe (wilgotność, temperatura, wentylacja).
- Uruchomienie:
- kolejność czynności przy pierwszym uruchomieniu,
- testy funkcjonalne,
- działania w przypadku błędu.
- Obsługa codzienna:
- sposób pracy z maszyną,
- zalecenia operatora,
- kontrolki, przyciski, tryby pracy.
- Konserwacja i serwis:
- przeglądy okresowe,
- czynności serwisowe, które można wykonać samodzielnie,
- lista części zużywalnych.
- Rozwiązywanie problemów:
- lista typowych błędów i ich możliwych przyczyn.
- Wycofanie z eksploatacji:
- procedura demontażu,
- informacje dotyczące utylizacji.
- Załączniki:
- schematy elektryczne,
- deklaracja zgodności CE,
- certyfikaty, rysunki, wykresy.
Najczęstsze błędy w tłumaczeniu instrukcji obsługi
Tłumaczenia instrukcji obsługi wymagają nie tylko znajomości języka obcego, ale także wiedzy technicznej oraz praktyki redakcyjnej. Poniżej zestawiamy najczęstsze błędy:
| Typ błędu | Opis | Skutki |
|---|---|---|
| Nieprawidłowa terminologia | Stosowanie potocznych lub błędnych terminów zamiast technicznych | Może prowadzić do niewłaściwej obsługi urządzenia |
| Nieprecyzyjne instrukcje | Brak wskazania kolejności czynności lub warunków działania | Błędy w montażu lub uruchomieniu maszyny |
| Tłumaczenia dosłowne | Kalka językowa z języka źródłowego | Traci się przejrzystość i logikę |
| Brak lokalizacji kulturowej | Nieprzystosowanie miar, jednostek lub przepisów BHP | Nieczytelność instrukcji lub sprzeczność z lokalnym prawem |
| Błędy typograficzne i graficzne | Niewłaściwe rozmieszczenie tekstu, brak zachowania układu | Trudności w nawigacji, utrata zaufania użytkownika |
Odpowiedzialność prawna – kto ponosi konsekwencje?
W przypadku instrukcji obsługi, która zawiera błędy tłumaczeniowe lub nie spełnia wymagań prawa:
- Odpowiedzialność ponosi producent lub jego przedstawiciel w UE, jeśli to on wprowadza produkt na rynek.
- Tłumacz ponosi odpowiedzialność za jakość przekładu, szczególnie gdy dokumentacja dotyczy kwestii bezpieczeństwa lub BHP.
- W przypadku szkody, błędna instrukcja może być podstawą do roszczeń cywilnych, a nawet postępowań karnych.
W związku z tym coraz więcej firm zleca tłumaczenia wyłącznie biurom tłumaczeń specjalizującym się w dokumentacji technicznej, które posiadają odpowiednie procedury jakościowe.
Potrzebujesz tłumaczenia instrukcji?
Zapraszamy do przesłania dokumentów do bezpłatnej wyceny – bez zobowiązań.
Skontaktuj się z nami – przygotujemy ofertę dostosowaną do Twoich potrzeb.
Specjalizujemy się w tłumaczeniach instrukcji obsługi zgodnych z normami UE, w tym dyrektywą maszynową 2006/42/WE oraz normą EN ISO 20607.
Współpracujemy z doświadczonymi tłumaczami technicznymi, korzystamy z narzędzi CAT i zapewniamy zgodność językową, terminologiczną oraz graficzną.